De overgang is een complex fysiologisch proces dat het einde van de fertiele levensperiode markeert. De tijd rond de menopauze (laatste menstruatie) noemt men de overgang. In Nederland ligt de menopauze rond het 51e jaar, met een spreiding tussen de 45e en 57e jaar.
De gemiddelde menopauzeleeftijd in Nederland is 51 jaar. Al enkele jaren daarvoor, maar ook daarna kunnen vrouwen hinderlijke overgangsklachten ervaren. Door de vergrijzing zien we een toename van het aantal vrouwen in de overgang en de periode daarna. Vanaf het jaar 2000 tot 2010 is het aantal oudere werkenden (55-64 jaar) met ongeveer 10% toegenomen. In Nederland was in 2018 het percentage werkende vrouwen (20 – 64 jaar) 74,2% (Eurostat 2018).
Huisartsen, bedrijfsartsen, psychologen en zelfs gynaecologen bagatelliseren het effect van ernstige overgangsklachten op de kwaliteit van leven. Toch is er een grote behoefte aan kennis over de overgang. Bij de verschillende zorgverleners en artsen, die bijna dagelijks te maken heeft met vrouwen met overgangsklachten, ontbreekt de kennis deze klachten effectief te behandelen. Een hele generatie artsen is opgeleid zonder goed onderwijs over de overgang, de gevolgen en de behandeling er van, ten gevolge van de de negatieve publicaties over HST.(WHI studie)
Recent onderzoek van gynaecoloog Henk Oosterhof heeft aangetoond dat 36% van de variatie in het optreden van ziekteverzuim kan worden verklaard vanuit het voorkomen van overgangsklachten. Vrouwen met ernstige overgangsklachten hebben een 8.4 maal grotere kans op een slechter werkvermogen dan gezonde vrouwen. Vooral overgangsklachten in het psychologische domein (stemmingswisselingen, depressiviteit) veroorzaken werkverzuim. De kans om een burn-out te krijgen in de perimenopauze is 2 tot 4 keer groter dan voor deze levensfase. Adequate behandeling van de overgangsklachten klachten is goed mogelijk en geeft een significante verbetering van het vermogen tot werken. Ook na behandeling wordt er een aanmerkelijke verlaging van de kans op burn-out waargenomen.
Ongeveer 96 % van de vrouwen ervaart verschijnselen van de overgang, waarvan 63 % deze klachten als ernstig ervaart (Genazzani 2006). Typische klachten zijn onder andere opvliegers, slaapstoornissen, nachtelijk zweten, stemmingsstoornissen, gewichts- en spierklachten, urogenitale atrofie en hartkloppingen. Er bestaan grote culturele verschillen in het ervaren van de overgang. In culturen waar oudere vrouwen veel waardering en respect krijgen wordt de overgang bijvoorbeeld als minder belastend ervaren. In onze cultuur waar jong, knap en krachtig het ideaal is, wordt de overgang meer als een aftakelingsproces gezien. Daardoor zullen klachten van de overgang dan ook heftiger ervaren worden. Naast de confrontatie met ongewenste overgangsklachten, kunnen er op verschillende vlakken uitdagingen ontstaan die energie kosten; chronische gezondheidsklachten, mantelzorg voor ouders, partner of kind, en uit huis gaande kinderen. Dennerstein ea (2002) rapporteerden dat de overgang een negatief effect heeft op de kwaliteit van leven bij de vrouw (Dennerstein 2002).
Domino-effect
Er blijkt sprake te zijn van een “domino-effect”. Het ene symptoom veroorzaakt het andere. Opvliegers en nachtelijk zweten veroorzaken slaapstoornissen; dit leidt tot vermoeidheid, concentratieproblemen en stemmingswisselingen. Slaapstoornissen kunnen verergerd worden door depressies en angststoornissen. Opvliegers kunnen juist weer leiden tot stress en vice versa. Er is dus sprake te zijn van een vicieuze cirkel, die moeilijk te doorbreken is. Overgangsklachten veroorzaken stress op het werk, en stress op het werk leidt tot meer overgangsklachten. En steeds meer vrouwen werken. Buiten het feit dat vrouwen recht hebben op een goede behandeling van hun klachten is er ook een economisch aspect, want overgangsklachten zijn een belangrijke oorzaak van ziekteverzuim. Juist vrouwen in deze leeftijdsfase hebben vaak te maken met toenemende mantelzorgtaken. Dat betekent zeker bij werkende vrouwen een forse stressor.
Verschillende studies laten zien dat de kosten van de verhoogde zorgconsumptie en werkverzuim door overgangsklachten enorm zijn voor de samenleving. Adequate voorlichting, veranderde lifestyle, aanpassingen op de werkvloer en goede behandeling van de klachten lijken zeker kosteneffectief.
